همکاری‌های همه جانبه با عمان، الگوی توسعه روابط با همسایگان

به گزارش ایرنا، روابط ایران و عمان، از منظر سیاسی در نقطه‌ای ممتاز قرار دارد. دو کشور در طول چند دهه اخیر، همکاری‌هایی کم‌نظیر در سطح دیپلماسی منطقه‌ای و بین‌المللی داشته‌اند. ۶ خردادماه رئیس‌جمهور پزشکیان تهران را به مقصد عمان ترک کرد تا با حضور در خانه دوست، فصل نوینی از همکاری‌های راهبردی بین دو کشور آغاز شود. سفر رئیس دولت چهاردهم در چهارچوب روابط استوار تاریخی میان سلطنت عمان و جمهوری اسلامی ایران و دو ملت برادر و در راستای تقویت روابط مستحکم دو جانبه و جهت تأکید بر احترام دوسویه میان سران و ملت دو کشور که مبتنی بر اصول برادری، دین و حسن همجواری است، انجام گرفت و امضای ۱۸ سند همکاری در حوزه های مختلف دلیل محکمی بر اهمیت بالای این سفر است.

دستاوردهای سفر به عمان از دیدگاه رئیس‌جمهور

هرچند سفر رئیس قوه مجریه دو روزه بود اما او با دست پُر به تهران بازگشت و امضای ۱۸ سند و تفاهمنامه همکاری گواهی بر این ادعا است. این اسناد با هدف نهادینه‌سازی همکاری‌های دوجانبه و گسترش روابط در حوزه‌های حقوقی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، آموزشی، بهداشتی، دفاعی، رسانه‌ای، فناوری، انرژی و معدن، میان مسئولان دو کشور به امضا رسید و اجرایی و عملیاتی شدن این توافقات می تواند مسیر جدیدی در همکاری های دو کشور بگشاید.

مهم‌تر از توافقنامه‌ها، صفا و صمیمیت و همدلی بود که بین مقامات و سران جمهوری اسلامی و عمان حاکم بود، بالاخص برادر ارجمندم هیثم بن طارق که بسیار احترام گذاشتندنتیجه سفر به عمان را رئیس‌جمهور در بازگشت به تهران بیان کرد. او پس از آنکه از پله‌های هواپیما پایین آمد در گفت‌وگویی کوتاه با بیان اینکه مهمترین دستاوردها سفر به عمان تفاهمنامه‌هایی بود که باید اجرایی شوند، اظهار کرد: مهم تر از توافقنامه‌ها، صفا و صمیمیت و همدلی بود که بین مقامات و سران جمهوری اسلامی و عمان حاکم بود، بالاخص برادر ارجمندم هیثم بن طارق که بسیار احترام گذاشتند.
او در عین حال تاکید کرد: تفاهمات این سفر اگر پیگیری شود، دستاوردهای خوبی هم از نظر اقتصادی، سیاسی و فرهنگی خواهد داشت.

چرا اسناد جدید از اهمیت بالایی برای تقویت روابط دو کشور برخودار است؟ در پاسخ به سوال مذکور باید نگاهی به روابط سیاسی دو کشور بیندازیم. همکاری‌های تهران و مسقط از منظر سیاسی در نقطه‌ای ممتاز قرار دارد. دو کشور در طول چند دهه اخیر، همکاری‌هایی کم‌نظیر در سطح دیپلماسی منطقه‌ای و بین‌المللی داشته‌اند و روسای جمهور پیشین ایران نیز به کشور دوست ـ عمان ـ سفر کرده بودند. جالب است بدانید، اولین سفر رسمی رئیس‌جمهور ایران، بعد از انقلاب اسلامی، در ۱۵ مهر ۱۳۸۳ در زمان ریاست‌جمهوری سیدمحمد خاتمی صورت گرفت و سه سال بعد، محمود احمدی‌نژاد، دومین رئیس‌جمهور ایران بود که در اردیبهشت ۱۳۸۶ به عمان سفر کرد.

 
متعاقب آن، حسن روحانی در ۲۱ اسفند ۱۳۹۲ راهی این کشور شد و چند سال بعد، شهید سیدابراهیم رئیسی، در ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۱، چهارمین رئیس‌جمهور ایران بود که به عمان سفر کرد و بدون تردید، هر یک از این سفرها در نوع خود، نقش مهمی در تقویت مناسبات و استحکام روابط بین دو کشور ایران و عمان ایفا کرده است. پس از ۲۱ سال از نخستین سفر بالاترین مقام اجرایی کشور به مسقط، سفر رئیس دولت چهاردهم در بحبوحه میزبانی مسقط از مذاکرات غیر مستقیم هسته ای ایران و آمریکا به عمان انجام شد تا با تفاهم‌نامه‌هایی که صورت گرفت، سطح همکاری‌ها بخصوص در حوزه اقتصاد تقویت شود.

 

بر اساس آمار، درحال حاضر حجم مبادلات میان دو کشور حدود ۲.۲ میلیارد دلار برآورد می‌شود که بخش عمده‌ای از آن به تأمین کالاهای اساسی یا صادرات مجدد برمی‌گردد. رقم واقعی تجارت دوجانبه، که بر پایه نیازهای مستقیم دو ملت شکل گرفته باشد، در حدود ۱.۲ میلیارد دلار است؛ عددی که نمی‌توان آن را متناسب با سطح روابط سیاسی دانست به همین جهت با تفاهم‌نامه‌های جدید، دو کشور در جهت توسعه چندجانبه حرکت می‌کنند تا همزمان با همکاری‌های سیاسی روابط اقتصادی نیز گسترش چشم گیری پیدا کند.

رئیس قوه مجریه در دومین روز از سفرش به عمان در دیدار با فعالان اقتصادی این کشور، با اشاره با توافق‌های حاصل شده برای تقویت و تحکیم روابط در دیدار با پادشاه عمان، گفت: بسترهای لازم برای توسعه همکاری های دو کشور در همه زمینه ها اعم از اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی فراهم است و همه باید از این فرصت استفاده کنیم. (متن کامل خبر را اینجا بخوانید)
 

پزشکیان همچنین در پایان سفرش با انتشار پیامی به زبان‌های فارسی و عربی در صفحه شخصی خود در فضای مجازی با بیان اینکه در سفر به عمان ضمن دیدار و گفت‌وگو با برادرم سلطان هیثم بن طارق، ۱۸ تفاهمنامه و سند همکاری بین دو کشور امضاء شد، نوشت: بنای دو طرف «توسعه در کنار هم» است و ما به این اصل پایبندیم.

علی نجفی، سفیر سابق ایران در عمان و معاون بین‌الملل معاون اول رئیس‌جمهور، خردادماه سال ۱۴۰۲ در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، درباره همکاری‌های اقتصادی تهران و مسقط گفته بود: در سال‌های اخیر این مناسبات دوستانه که مبتنی بر اشتراکات تاریخی فرهنگی و دینی و همین‌طور حسن مناسبات هم‌جواری دو کشور هست، روند رو به رشدی را طی کرده؛ به‌ویژه در حوزه‌ اقتصادی که گاهی این بحث مطرح بود که روابط اقتصادی دو کشور، هم‌پای مناسبات سیاسی، رشد لازم را نداشته است.

او اظهار کرد: خوشبختانه طی سال‌های اخیر، به‌ویژه در چارچوب سیاست دولت وفاق برای اولویت همکاری با همسایگان، ما شاهد افزایش چشمگیر مناسبات دو کشور در حوزه‌ اقتصادی هستیم و حجم مبادلات تجاری ایران و عمان سه برابر افزایش پیدا کرده است.

ایران و عمان و حمایت از مظلومان غزه

نکته دیگری که در قبال روابط دیرینه و حسنه‌ای تهران و مسقط وجود، ایستادگی و مبارزه مشترک دو کشور با رژیم صهیونیستی و حمایت از مردم مظلوم غزه و فلسطین است که می‌تواند الگوی برای سایر کشورهای مسلمان منطقه باشد. چنانچه دو کشور محکم و قاطع خواستار آتش بس کامل و دائم و توقف ظلم و نسل کشی نیروهای اشغالگر اسرائیلی علیه مردم فلسطین در نوار غزه و سایر سرزمین‌های فلسطین شدند. همچنین سران ایران و عمان خواستار ارائه کمک‌های امدادی و انسان دوستانه به ساکنان بی دفاع در سراسر نوار غزه توسط جامعه بین‌الملل شده‌اند و تمام نقشه‌های مربوط به کوچاندن و آزار و اذیت ساکنان غزه را به شدت محکوم و از سطح رایزنی و هماهنگی سیاسی موجود در زمینه‌های مختلف ابراز خرسندی کردند.

سفر رئیس‌جمهور به عمان و امضاء ۱۸ سند همکاری، نشان دهنده سطح بالای همکاری بین دو کشور است

علاءالدین بروجردی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با ایرنا، با بیان اینکه با توجه به سیاست‌های کشور عمان در منطقه و اقدامات مناسب و مهمی که با جمهوری اسلامی ایران دارد، این کشور به عنوان یک الگو در روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود، روابط عمان با ایران را نسبت به سایر کشورهای جنوبی حاشیه خلیج فارس بسیار دوستانه و راهگشا عنوان کرد و گفت: ارتباطات سطح بالا بین مقامات دو کشور پیوسته وجود داشته و در حال افزایش است و سفر رئیس‌جمهور به عمان و امضاء ۱۸ سند همکاری، نشان دهنده سطح بالای همکاری بین دو کشور است.

بروجردی در ادامه به نقش ویژه و مهم عمان برای میانجیگری و حل اختلافات بین ایران و آمریکا اشاره کرد و یادآور شد: تلاش کشور عمان در این زمینه نمادی از حسن نیت این کشور نسبت به جمهوری اسلامی است تا از افزایش تنش در منطقه جلوگیری کند.

آری! نمی‌شود از عمان نام برد و سیاست همراهی و حمایتی که آن کشور در قبال ایران در دستور کار قرار داده را نادیده انگاشت. عمانی‌ها هیچگاه با رویکردهای خصمانه برخی اعراب منطقه علیه ایران، همراه نبوده و در اتحادیه عرب و شورای همکاری خلیج فارس هرگز موضعی ضدجمهوری اسلامی اتخاذ نکرده و در نشست‌هایی که فضایی ضدایرانی داشته‌اند یا شرکت نکرده، یا با اعتراض و عدم همراهی، جوّ حاکم را تحت تاثیر قرار داده و فضای ضدایرانی را شکسته است.

از این رو می توان با قاطعیت گفت که این کشور در طول دهه‌های گذشته، نقش متوازن‌کننده در منطقه داشته و برخلاف برخی کشورهای عربی که به سمت قطب‌بندی‌های سیاسی گرایش یافته‌اند، عمان به دلیل رویکرد مستقل و بی‌طرفانه خود، همواره توانسته روابط خوبی با ایران حفظ کند. حتی در اوایل انقلاب و در قضیه گروگان‌گیری دیپلمات‌های آمریکایی در لانه جاسوسی شاهد نقش‌آفرینی و میانجیگری عمان بودیم. این کشور به حل نخستین منازعه‌ای که میان جمهوری اسلامی و ایالات متحده بعد از انقلاب پیش آمده بود، کمک کرد.

پس از حمله رژیم بعث به ایران، عمان واسطه توقف جنگ هشت ساله میان ایران و عراق شد و سلطان قابوس پادشاه فقید این کشور میزبان گفت‌وگوهای محرمانه‌ای بود که بین هیئت‌های ایرانی و عراقی در مسقط شکل گرفت. در پرونده‌های دیگری که یک‌سوی آن ایران بود، نظیر آزادسازی ملوان‌های انگلیسی گروگان گرفته شده در خلیج‌فارس و همچنین تبادل زندانی‌ها و موارد مشابهی از این دست نیز عمان در قامت یک میانجی خیرخواه ظاهر شده و توانسته ماجرا را به نحو قابل‌قبولی حل‌وفصل کند.

سیاست سلطنت عمان همواره عدم ورود به رقابت‌های منطقه‌ای و پرهیز از جانب‌داری و درگیری در این منطقه بحران‌زده بوده است. بی‌طرفی اما برای عمان هرگز به معنای بی‌تفاوتی این کشور نسبت به مسائل جاری در منطقه و حتی عرصه بین‌الملل نبوده و عمان اتفاقا همواره نقش مثبت و سازنده‌ای در فیصله‌دادن به این قبیل منازعات نشان داد. نمونه متاخر آن هم نقش سازنده این کشور در از سرگیری و بهبود روابط ایران و عربستان در اواخر سال ۱۴۰۱ بود.

مذاکرات ایران و آمریکا و نقش‌آفرینی سازنده عمانی‌ها

اما این روزها یک دستور کاری مهم از سوی عمان دنبال و پیگیری می‌شود و آن نقش واسطه دیپلماتیک این کشور در مذاکره جمهوری اسلامی ایران با آمریکا است. یکی از دلایل اصلی انتخاب عمان به‌عنوان واسطه، اعتماد تاریخی ایران به این کشور است. عمان در سال‌های گذشته بارها نشان داده که می‌تواند نقشی سازنده و بی‌طرفانه در معادلات منطقه‌ای از خود نشان دهد. عمان در جریان مذاکرات منتهی به توافق هسته‌ای برجام، با فراهم‌کردن فضای محرمانه برای گفت‌وگوهای ایران و آمریکا، نقشی کلیدی ایفا کرد.

روابط تهران و مسقط ممتاز و مثال‌زدنی است و سفر رئیس‌جمهور کشورمان هم چشم اندازهای خوبی را در حوزه‌های مختلف برای دو کشور ترسیم کرد و با اجرایی شدن آنها شراکت راهبردی با عمان رنگ و بوی دیگری خواهد گرفتاین کشور با میزبانی جلسات اولیه، به ایجاد بستر گفت‌وگوی مستقیم میان دو طرف کمک کرد. همان‌طور که تاکید شد، عمان همواره تلاش کرده است بی‌طرفی خود را حفظ کند. این سیاست نه‌تنها در مواجهه با ایران، بلکه در روابط با دیگر کشورهای منطقه نیز رعایت شده است. این ویژگی باعث شده که عمان به‌عنوان کشوری شناخته شود که می‌تواند در بحران‌های پیچیده نقش میانجی موثر داشته باشد. علاوه بر این، تجربه موفق میانجی‌گری عمان در گذشته نیز نقش مهمی در انتخاب این کشور به‌عنوان واسطه داشت. تاکنون نیز عمان توانست نقش خود را در گفت‌وگوهای غیرمستقیم بین تهران و واشنگتن به‌خوبی انجام دهد.

حسین نوش‌آبادی، سفیر پیشین ایران در عمان در گفت و گو با ایرنا، در ارزیابی خود از نقش عمان در مذاکرات غیرمستقیم تهران و واشنگتن گفت: عمانی‌ها با حسن‌نیت و صداقت، میانجیگری و میزبانی مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا را پذیرفته و با تلاش فراوان به دنبال موفقیت این مذاکرات هستند.
وی تاکید کرد: تلاش‌های صادقانه و حسن‌نیت هیثم بن طارق سلطان عمان و آقای بدر البوسعیدی وزیر خارجه عمان نشان می‌دهد که آنها دلسوزانه به دنبال یافتن یک نقطه مشترک و فهم مشترک برای دستیابی به یک توافق عادلانه هستند و این چیزی است که ما اکنون در میان مقام‌های عمانی می‌بینیم. (متن کامل گفت‌وگو را اینجا بخوانید)
 

نتیجه‌گیری…

بالاخره سوابق تاریخی ایران و عمان نشان می‌دهد که هر دو کشور خواهان ثبات، آرامش و امنیت در منطقه هستند و توسعه روابط این دو کشور، به نفع کشورهای همسایه و منطقه نیز خواهد بود و بر اساس سیاست اصولی و همیشگی جمهوری اسلامی ایران، باید از تمام ظرفیت‌ها و توانمندی‌های کشورهای اسلامی و مسلمان برای تحقق همگرایی و همکاری واقعی در حل و فصل مسائل منطقه کمک گرفت که موجب تحکیم، تثبیت و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد شد، بنابراین با توصیفی که ارائه شد، می‌توان اذعان کرد: روابط تهران و مسقط ممتاز و مثال‌زدنی است و سفر رئیس‌دولت چهاردهم با شعار وفاق و تلاش برای برقراری صلح و آرامش در منطقه و سیاست حسن همجواری و تعامل با همسایگان و کشورهای منطقه هم چشم اندازهای خوبی را در حوزه‌های مختلف برای دو کشور ترسیم کرد و با اجرایی شدن آنها شراکت راهبردی با عمان رنگ و بوی دیگری خواهد گرفت.
در مجموع این سفر را باید در دو سطح تحلیل کرد. از یک سو تقویت همکاری‌های دوجانبه و ارائه الگویی ممتاز برای دیگر کشورهای همسایه و مسلمان و از سوی دیگر، پیامی درباره ادامه مسیر مذاکرات با آمریکا، با اتکای ویژه به نقش بی‌طرف، قابل اعتماد و مؤثر عمان.